Alex Steenbreker

 

 

 

Home

 

Waar ik aan werk • Geschreven • Ter inspiratie

 

 

 

Kettingreactie                                                   30-08-2018

 

 

Voorgeschiedenis

Op 8 augustus publiceerde Trouw een opinie-artikel, geschreven door dr. Laura Batstra van mijn eigen universiteit. Eerder las ik haar standpunten over ADHD, maar dit keer viel het mij op dat haar stellingen gingen over de gehele psychiatrie.

 

Op Twitter zag ik twee soorten reacties, die me beide zorgen baarden. Aan de ene kant waren er mensen en instanties die zonder een kritische noot het stuk deelden. Aan de andere kant waren er mensen, vaak medisch georiënteerd, die de visie van dr. Batstra het liefst bij het grofvuil zouden zetten.

 

Er schuilt natuurlijk een kern van waarheid in haar artikel, maar er ontbrak wel nuance in haar stuk. Daarom stuurde ik een reactie in naar Trouw. Maatschappelijke en medische invalshoeken in psychiatrie mogen elkaar niet verdrukken. Op 17 augustus werd het gepubliceerd.

                                                                     > Retweet dit

 

Toen dr. Batstra niet inhoudelijk leek te gaan reageren, nodigde (ohnee, daagde) ik haar uit om op mijn stellingen in te gaan. Ze gaf aan het te gaan proberen en een paar dagen later verscheen de link naar haar blog op de website Druk & Dwars, met de titel...

 

 

‘Het biomedisch model voorbij’

Ik erken: het medische model is toe aan een update, maar veel van dr. Batstra’s stellingen suggereerden dat we afstand zouden moeten doen van de medische invalshoek.

 

Wel geeft ze in haar blog aan dat ze het met me eens is dat beide invalshoeken, medisch en sociaal-maatschappelijk, nodig zijn. Dat geeft te denken: hoe verenigt zij dit met haar andere stellingen? Immers; dat psychiatrische stoornissen ziektes zouden zijn, is volgens dr. Batstra ‘onzinnig’. In de blog lijkt dr. Batstra gematigder, maar ze stelt geen beter alternatief voor.

 

 

Darmkrampjes oorzaak alle psychiatrische stoornissen

Dr. Batstra stelt dat de kans dat er eenduidige oorzaken van mentale problemen aan het licht komen klein is, als we door blijven zoeken in de richting van de rol van de darmen. Ik neem maar aan dat ze dit algemener bedoelt: de fysiologie. Natuurlijk is die kans klein, maar een eenduidige oorzaak is ook helemaal niet waar de wetenschap naar op zoek is.

 

Ons gedrag wordt gestuurd door een complex systeem: ons lichaam. Ook is de ‘output’ van dat systeem steeds weer anders: mensen gedragen zich verschillend en er zijn ook grote verschillen tussen mensen met een psychiatrische stoornis. We zouden dus wel gek zijn als we zouden zoeken naar iets eenduidigs. Is er in de sociaal-maatschappelijke hoek wél een eenduidige oorzaak te vinden?

 

 

Duveltje in een hoofdje

Niet alleen is het medische model volgens dr. Batstra inhoudelijk gezien onzin; het heeft ook nog eens bar weinig opgeleverd. Dat klopt niet. Het medische model gaf ons een reden om mensen met een psychiatrische stoornis te gaan behandelen. Eerder gold namelijk het religieus-morele model.

 

In veel ontwikkelingslanden wordt nog steeds volgens dat model gedacht. In een artikel van Ingrid Lutke Schipholt op Medisch Contact (2002) wordt bijvoorbeeld een beeld geschetst van psychiatrie in de Ghanese cultuur. Maar ook in Nederland zijn er nog gelovigen die proberen om de Duivel uit een patiënt te verdrijven.

 

Mijn vader vertelde mij het verhaal van zijn opa, Gradus Steenbreker, die ooit brutaal geld geboden had op het bankje helemaal vooraan in de kerk. Iedereen wist dat dat de vaste plaats van de baron was. De baron nam hem dat niet in dank af en strafte de familie. Gradus was manisch-depressief en zijn omgeving reageerde volgens het morele model. Pas later werd hij opgenomen in een inrichting.

 

Als de mogelijkheid om geen straf en uitdrijving, maar medicijnen zoals lithium en benzodiazepinen voor te schrijven ‘bar weinig’ winst te noemen is, dan belooft dat wel grootse effecten langs de invalshoek die dr. Batstra bepleit.

 

 

De ADHD-kwestie

Dr. Batstra noemt een voorbeeld over de eenzijdige berichtgeving rond psychiatrische stoornissen. In dit geval is het informatie over ADHD op de website van de NVvP. Ik ben het met haar eens dat het jammer is dat dit zo eenzijdig beschreven staat, maar een medische invalshoek van een vereniging van artsen verbaast mij weinig. Het is ook logisch dat deze dominante zienswijze wordt overgenomen in publicaties gericht op kinderen en studenten, al is het natuurlijk voor verbetering vatbaar.

 

Eenzijdig betekent echter niet onwaar. Het is zaak dit verhaal aan te vullen, niet om het onderuit te halen ten behoeve van de andere invalshoek.

 

 

Normen en eisen

In tegenstelling tot wat dr. Batstra stelt, zijn onze normen juist breder en eisen milder geworden. Ik kan bijvoorbeeld gerust twee verschillende sokken dragen, omgaan met mensen met een andere religieuze overtuiging, studeren als vrouw en zelfs boeken schrijven als kind. ‘Matchen’ met de maatschappij is nog nooit zo makkelijk geweest, zou je kunnen zeggen.

 

Misschien bedoelt dr. Batstra dat de samenleving complexer en sneller geworden is. Dat vraagt veel van mensen, maar het is niet terug te draaien.

 

Het lijkt mij weinig hoopvol om als cliënt te horen te krijgen dat niet fysiologie, maar aanleg of afkomst het hoofdprobleem is. Daar valt immers niets meer aan te doen. De fysiologie wel en de levensomstandigheden ook. Daar is perspectief te vinden.

 

De normen en eisen die inherent zijn aan samenleven, zoals ik benoemde in Trouw, zijn simpeler. Gij zult niet doden, maar ook zorg dragen voor je kinderen en enige betrouwbaarheid en wederkerigheid tonen in relaties zijn voorbeelden, of een opleiding volgen en voor jezelf zorgen. Zonder normen en eisen is er geen samenleving mogelijk. We kunnen hooguit de grenzen wat verleggen, maar voor een grote groep kan dat de problemen niet oplossen.

 

 

Het sociaal-maatschappelijke model?

Dat het de problemen niet oplost, wordt sneller duidelijk als je naar andere hoeken in de psychiatrie gaat kijken en niet alleen naar kinderen met ADHD.

 

Er zijn bijvoorbeeld mensen wiens perceptie van het eigen lichaam zo verstoord geraakt is, dat ze zichzelf uithongeren tot ze overlijden. Mensen die de meest bedreigende situaties uit hun leven elke dag opnieuw moeten beleven. Mensen die stemmen horen met afschuwelijke opdrachten. Mensen wiens wereldbeeld zo is aangetast dat zij voor zichzelf geen plaats meer zien. Mensen die manipuleren en bedreigen en ongevoelig zijn voor afwijzing. Mensen die wisselen tussen extreme overmoed en extreme moedeloosheid. Mensen die grote bedreigingen zien waar ze niet zijn en dan bijvoorbeeld hun kindje uit het raam gooien en er achteraan springen.

 

Meer acceptatie gaat hier geen zoden aan de dijk zetten. De psychiatrie is veel complexer dan een kwestie van een slechte match met de maatschappij.

 

 

 

 

                                                                     > Retweet dit